زمانی که قوم حضرت موسی -علیه السلام- به گوساله پرستی روی آوردند و جبهه ی باطل توانست زحمات حضرت موسی -علیه السلام- را بر باد دهد، حضرت هارون-علیه السلام- در نبود حضرت موسی -علیه السلام- از این واقعه شدیداًآزرده شده بودوبه همین علت به دفاع از دین حضرت موسی -علیه السلام- برخاست و گفت: ای قوم! بهوش باشید که شما به فتنه ی سامری و گوساله آزمایش شدید و پروردگار شما خدای رحمان است (نه این گوساله) از من پیروی و امر مرا اطاعت نمایید. بنی اسرائیل گفتند ما به پرستش گوساله ثابت می مانیم تا وقتی که موسی -علیه السلام- نزد ما برگردد.[1]

هارون -علیه السلام- با وفاداران ثابت قدم که ایمان خود را حفظ کرده بودند باقی ماند و از درگیری با گمراهان و بیگانه گان اجتناب کرد زیرا گوساله پرستان با مردم متحد شده بودند و بیم گسترش فتنه و آشوب هارون-علیه السلام-را تهدید می کرد.

زمانی که حضرت موسی -علیه السلام- بازگشت و به هارون -علیه السلام- گفت: که چرا مفسدین را بیرون نراندی و با گمراهان مبارزه نکردی تا آتش کفر و طغیان را هر چه زودتر فروبنشانی حضرت هارون -علیه السلام- به او گفت: ای برادر! سر و محاسن مرا رها کن زیرا بنی اسرائیل مرا خوار ساختند و نزدیک بود مرا بکشند. شماتت دشمنان را برای من مخواه و مرا با قوم ستمگر همسنگ مساز. ای برادر! ای برادر بزرگوار من ترسیدم که اگر با آنان نبرد کنم بگویی تو میان بنی اسرائیل تفرقه ایجاد کردی و عهد مرا رعایت نکردی.[2]

این جریان در زمان بعد از وفات پیامبر اکرم - صلی الله علیه و آله و سلم- نیز رخ داد و مردم از ولایت و امامت انحراف پیدا کردند. حضرت علی -علیه السلام- نیز همانند حضرت هارون -علیه السلام- این انحراف از ولایت و امامت را تحمل نکرد و سکوت در برابر آن را ناروا شمرد و بارها با استدلال ها و احتجاجات متین خود خلیفه و هواداران او را مورد انتقاد و اعتراض قرار داد ولی این گونه اعتراضات چندان سودی نداشت و خلیفه و هوادارانش در حفظ و ادامه قدرت خود مصّر بودند.

در این هنگام بود که حضرت علی -علیه السلام- بر سر دو راهی حساس و سرنوشت سازی قرار گرفت یا می بایست به کمک رجال خاندان رسالت و علاقه مندان راستین خویش که حکومت جدید را مشروع و قانونی نمی دانستند به پا خیزد و با توسل به قدرت خلافت و حکومت را قبض نماید و یا آنکه وضع موجود را تحمل کند و در حد امکان به حل مشکلات مسلمانان و انجام وظایف بپردازد. از آنجا که در رهبری دینی و الهی قدرت و مقام هدف نیست. بلکه هدف چیزی بالاتر و ارج دارتر از حفظ مقام و موقعیت است و وجود رهبری برای این است که هدف تحقق ببخشد و لذا اگر روزی رهبر بر سر دو راهی قرار گرفت و ناگزیر شد میان مقام و هدف یکی را برگزیند باید از مقام رهبری دست بردارد و هدف را مقدم تر از حفظ مقام و موقعیت رهبری بشمارد.

علی -علیه السلام- که با چنین وضعی رو به رو شده بود راه دوم را برگزید. او با ارزیابی اوضاع و احوال جامعه اسلامی به این نتیجه رسید که اگر اصرار به قبض کردن حکومت و حفظ مقام و موقعیت رهبری خویش نماید، وضعی پیش می آید که زحمات پیامبر اسلام و خون های پاکی که در راه رسیدن به این هدف و آبیاری نهال اسلام ریخته شده بود به هدر می رفت.

همچنین احتمال کشته شدن حضرت علی -علیه السلام- و حسنین -علیهم السلام- در این درگیری ها بر سر حکومت نیز زیاد بود و اگر این اتفاق می افتاد دیگر کسی نبوده است که ولایت و امامت را به دست گیرد و این خواسته جبهه ی باطل بود. پس حضرت علی -علیه السلام- با شروع نکردن جنگ بر سر حکومت جبهه باطل را شکست داد و نگذاشت که هدف جبهه ی باطل محقق شود.

امام علی -علیه السلام- در خطبه ی شقشقیه از این دو راهی دشوار و حساس چنین سخن به میان می آورد که:

«… در این حال از خلافت چشم پوشیده، شانه از آن خالی نمودم. در این اندیشه بودم که آیا بی هیچ دستمایه و تدارکی به ستیز برخیزم یا اینکه واقعه کور و غیر قابل توجیه را به حال خود واگذارم و بگذرم. واقعه ناگوار که بزرگسالان با درک آن فرسوده می گردند و خردسالان پیر و مومنان – تا لقای پروردگار- با سختی ها درگیر! عقل چنین حکم می کرد که در این دو راهی، دومی را برگیرم و صبر پیشه ی خود سازم و چنین کردم. حالم به کسی می مانست که خاری در چشم دارد، استخوان در گلو! می دیدم آنچه که طبیعاً برای من بوده به دیگران رسیده …»[3]

اشعث بن قیس از حضرت علی -علیه السلام- سوال می کند که: ای پسر ابی طالب چه مانعی داشتی هنگامی که با ابوبکر و عمر و بعد از آن با عثمان بیعت شد جنگ کنی و شمشیر بزنی!؟ تو از روزی که به عراق آمده ای برای ما خطبه ای نخوانده ای مگر اینکه در آن قبل از اینکه از منبر پایین بیایی گفته ای «بخدا سوگند من سزاوارترین مردم نسبت به آنان هستم و از هنگامی که خداوند محمد -صلی الله علیه و آله و سلم - را قبض روح کرده همچنان مظلوم بوده ام» چه چیز تو را مانع شده که با شمشیرت از مظلومیت خود دفاع کنی؟[4]

امیرالمومنین -علیه السلام- فرمود: ای پسر قیس، سخنت را گفتی جواب را بشنو: ترس و یا کراهت از لقای پروردگار مرا از این اقدام مانع نبوده و نه اینکه نمی دانستم آنچه نزد خداست از دنیا و بقاء در آن است برای من بهتر است. آنچه مرا از این کار مانع شد امر پیامبر -صلی الله علیه و آله و سلم- و پیمان او با من بود. پیامبر -صلی الله علیه و آله و سلم- به من خبر داد که امت بعد از او با من چه خواهند کرد.

بنابراین هنگامی که کارهایشان را با چشم می دیدم علم من و یقینم قوی تر از قبل نبود. بلکه من به سخن پیامبر -صلی الله علیه و آله و سلم- بیشتر از آنچه می دیدم و می شنیدم یقین داشتم. عرض کردم یا رسول -الله صلی الله علیه و آله و سلم- وقتی چنین کارهایی به وقوع پیوست چه سفارشی به من می فرمایید؟ فرمود: اگر یارانی پیدا کردی به آنان اعلان جنگ کن و با ایشان جهاد کن و اگر یارانی نیافتی دست نگه دار و خون خود را حفظ کن تا زمانی که برای بر پایی دین و کتاب خدا و سنت من یارانی پیدا کردی».

سایر یاران رسول خدا -صلی الله علیه و آله و سلم- که وفادار به حضرت علی -علیه السلام- بودند نیز ساکت ننشتند و به دفاع از ولایت و امامت برخاستند و روزی که مقداد و ابوذر و سلمان هر سه اعلام آمادگی کردند که هر چه حضرت امر بفرماید اطاعت می کنیم، حضرت علی -علیه السلام- آنان را به یاد وصیت پیامبر -صلی الله علیه و آله و سلم- انداخت و آنان را به سکوت در مقابل ظلم دعوت کرد. آنان نیز به پیروی از امامشان سکوت اختیار کردند و گوش به فرمان حضرت علی -علیه السلام- بودند.[5]

پس در این زمان بود که حضرت زهرا- سلام الله علیها- که شخصیتش در کنار پدری استوار گشته که کانون همه ی توجهات و تحولات روزگار خویش بوده و همسری که پرورش یافته ی دامان رسول است و میراث دار خلق و خوی محمدی است و همچنین عوامل غیبی چون نزول فرشتگان و الهام غیبی شکل گرفته و کامل شده و همچنین استعداد و گرایش ذاتی خود فاطمه - سلام الله علیها-دست به دفاع از ولایت و امامت زد.

که این دفاع نه اینکه باعث به خطر افتادن جامعه اسلامی و تلاش های فراوان رسول خدا نمی شد، بلکه مورد توجه قرار می گیرد که چه شده که دختر رسول اکرم -صلی الله علیه و آله و سلم- از این اوضاع ناراحت و ناراضی است و چه چیز باعث پریشان حالی ایشان گشته است که موجب شده ایشان با آن همه عفت و حیا به میدان آید و از ولایت و امامت دم زند و از آنان دفاع کند.

همان طور که حضرت هارون -علیه السلام- در زمان نبود برادر خویش حضرت موسی -علیه السلام- سکوت اختیار کرد و با بنی اسرائیل مبارزه نکرد و صبر پیشه ساخت تا حضرت موسی -علیه السلام- بازگردد و قوم خویش را اصلاح کند.

حضرت علی -علیه السلام- نیز صبر و سکوت اختیار ساخت ولی بر خلاف زمان هارون - علیه السلام - پیامبر دیگر بازنگشت، ولی دختر بزرگوار ایشان حضرت زهرا - سلام الله علیها- دست به دفاع از ولایت و امامـت زد و کوشیــد تا دین پدرش از انحراف در امان بماند و همان طور که حضــرت هــارون-علیه السلام- به حمایت از حضرت موسی -علیه السلام- برخاست حضرت علی -علیه السلام- نیز با تمام توان خود، دختر پیامبر و همسر خویش را یاری ساخت و در همه ی صحنه ها به حمایت از ایشان برخاست تا اینکه حضرت زهرا- سلام الله علیها- بتواند این مسئولیت را به خوبی به پایان برساند و تلاش های ایشان بی ثمر نماند.