نگاهي بر دعاي سحر

     « دعاي سحر » چشمه ي معرفت است كه از قلب سرشار و علم و محبت بي كران امام باقر عليه السلام جوشيد و بر زبان حق گوي او جاري گشته استو به وسيله امام رضا عليه السلام نقل شده است . اين در سحرگاهان ماه رحمت و ضيافت الهي ، زينت بخش محمل دل سوختگان و شمع بزم مناجاتيان شب زنده دار است .

حضرت امام باقر عليه السلام در عظمت و ارزش اين دعا مي فرمايد : « اگر مردم به اهميت و بزرگي خواسته هايي كه در اين دعا آمده و سرعت اجابت آنها در حق خواننده اش، پي مي برد ، براي دست يافتن آن با شمشير با يك ديگر مي جنگيدند».

و در كلامي ديگر مي فرمايند : « اگر مي خواستم سوگند بخورم ، قسم مي خوردم كه اسم اعظم خداوند در اين دعا است . پس در هنگام خواندن خداوند با اين دعا ،كوشش و جديت كنيد ؛چون اين دعا از علوم و حقايق پنهان و سر به مهر است . آن را از نااهلان ؛ يعني، منافقان و دروغ گويان و منكران كتمان كنيد و تنها بر شايستگان آشكار سازيد».

     اين دعاي نوراني و پر مايه ، در بردارنده ي در خواست ها و تقاضاهاي بزرگ و ارزشمندي است و اوصاف جلال و و جمال الهي ، در آن در خواست شده است . شايد مهم ترين هدف اين دعا ، قرار گرفتن انسان در مسيري است كه اسماء و صفات پاك خداوند ، در او تبلور يابد و وجودش جلوه گاه اين اوصاف بر جسته و ممتاز گردد.

انسان با زمزمه اين دعاي رباني و تضرع و التجا به ذات اقدس اله ، فراهم شدن زمينه تجلي و ظهور اسماي حسني و صفات اولياي الهي را در وجود خود در خواست مي كند ؛ تا اين قابليت و شايستگي را بيابد كه آينه دار كمالات حق و مظهر صفات پروردگارش گردد.

« دعاي سحر » سبك و سياق ويژه اي دارد كه ممكن است براي خواننده عجيب و نامانوس باشد و درك و فهم محتواي آن ، دشوار و سنگين به نظر برسد ؛ ولي بايد دانست كه اين دعا و ساير ادعيه معصومين عليهم السلام، تنها بيان الفاظي زيبا و آهنگين و چينش عباراتي موزون و قافيه دار نيست ؛ بلكه اين دعاها ، ترجمان حالات قلبي و مشاهدات باطني و يافته ها و شهود آنان است كه از زبان حال ، به زبان سر و از زبان و از درون به گفتار سرايت مي كند . بنابراين پي بردن به اشارت هاي آنان و آشنايي با مراد و منظور شان ، جز با نزديكي به افق معرفت و همگونگي با حالات روحي و مشاهدات ايشان ، امكان پذير نيست .

تا انسان به كمال بندگي و اوج دلدادگي و شيفتگي نسبت به حضرت محبوب نرسد و حضور و ظهور حق را در همه مظاهر و جلوه هاي هستي ، به تماشا ننشيند و حجاب هاي غفلت و گناه و خود بيني از مقابل ديدگان بصيرتش كنار نرود، نمي تواند به حقيقت و سر خواسته هاي ولي اعظم خداوند ، در اين دعاي آكنده از رموز بندگي و توحيد و معرفت و هديه ي الهي نيست ؛ چون آثار و فوايد دعاها ي خاندان عصمت عليهم السلام ، به حدي گسترده و بي كران است كه هيچ كس از آنها بي بهره نمي ماند . اما ميزان  برخورداري از اين بركات روحاني و ملكوتي ، بستگي كامل به مقدار نياز معنوي و درجه ي معرفت و آمادگي انسان دارد .

     در مورد سبك و شيوه ي خاص دعاي سحر ، مي توان چنين گفت : سالك راه خدا و دوستدار كمال و سعادت ، پس از گذشتن از عوالم حس و خيال و عقل و پشت سر نهادن سراي ، فريب ، به وادي آخرت گام مي نهد و به عالم اسماء و صفات الهي وارد مي شود و به اسما و صفاتي كه شمول و احاطه و گستردگي بيشتري دارند ،‌ مي رسد . سپس از اسماء و صفات گذشته و به عالم خدايي و حضرت الهي مي رسد و با چشم و ديده ي باطن ف حضرت احديت را مشاهده مي كند و پروردگار متعال ، با تجليات اسمايي و صفاتي براي او تجلي مي كند .

     در اينجا متوجه مي گردد كه برخي اسماءو صفات ، گسترده و بعضي گسترده تر ، برخي زيبا تر ، پاره اي شريف و بخشي شريف تر و بعضي كامل و برخي كامل تر است . در اين حال با زباني در خور و مناسب با اين حال و آن عالم ، از پروردگارش خوب ترين ، زيبا ترين ، شريف ترين و كامل ترين صفات ربوبي را در خواست و چنين تضرع مي كند :« اللهم اني اسئلك من بهائك بابهاه» ،« اللهم اني اسئلك من جمالك باجمله » ،« اللهم اني اسئلك من عظمتك باعظمها »و … .

     هنگامي كه چنين بنده ي مجاهد و سعادت مندي ، از عالم الوهيت گذشت و به مقام  « احديت « و « قرب مطلق »و « رحمت واسعه » رسيد و شهود اين مقام برايش ثابت و مستقر گرديد ؛ همه صفات الهي را امواج درياي وجود و اشراقات نور ذات مي يابد و همه را متحد با يكديگر و با ذات پاك خداوند مي بيند و در مي يابد كه برخي صفات نسبت به بعضي ديگر افضليت ، اشرفيت و اكمليتي ندارند ؛ بلكه همگي زيبا ، شريف ، كامل و عظيم هستند و هر چه هست زيبايي ، شرف ، كمال و عظمت است و اين ديد و مشاهده اش را چنين بيان مي دارد : «و كل بهائك بهي » ، « كل جمالك جميل  »،« كل كمالك كامل » ، «كل عظمتك عظيمه » .

     چون مسافر به سوي خدا و طالب رستگاري و فلاح به اين مقام و منزلت – كه مقام تساوي تجليات است – نائل مي گردد و همه صفات را در شرافت و كمال يكسان مي بيند؛ همه آنها را در يك جا در خواست مي كند : «اللهم اني اسئلك ببهائك كله» ، «اللهم اني اسئلك بكمالك كله »،«اللهم اني اسئلك بكامل كله»،«اللهم اني اسئلك بعظمتك كلها».

منبع:كتاب پرسش ها و پاسخ هاي برگزيده ويژه ماه مبارك رمضان – ص 93