ـ آیه تبلیغ

آیه ی تبلیغ از دیگر آیاتی است که بر ولایت امام علیـ عليه السَّلام ـ دلالت دارد.

در این جا با تفسیر این آیه و چگونگی دلالت آن بر ولایت آشنا خواهیم شد،خداوند در سوره مائده آيه67 مي فرمايند:

یَا ایُّها الرسول بَلَّغ ما انزل إلیک من ربک و ان لم تَفعل فما بَلَغت رِسالَتَه رِسالَتَه وَ اللهُ یَعصِمُکَ من الناس انّ الله  لا یهدی القوم الکافرین

ای پیامبر! آن چه از سوی پروردگارت بر تو نازل شده است را به مردم برسان و اگر چنین نکنی رسالت او را به انجام نرسانده ای، و خداوند تو را از ـ آسیب ـ مردمان حفظ می کند، خداوند کافران را هدایت نمی کند.

در این آیه پیامبرـ صلی الله علیه واله و سلم ـ مأمور ابلاغ پیام ویژه ای از سوی خداوند برای مردم شده است.

شأن نزول آیه

یکی از راه های که ما را می تواند در کشف حقیقت و درک پیام ویژه الهی در آیه کمک کند، بررسی روایات مختلفی است که از طریق شیعه و اهل سنت در تفسیر آیه شریفه و شأن نزول آن نقل شده است.

در همان کتاب آمده است که بسیاری از عالمان و مفسران اهل سنت و همه مفسران شیعه بر این امر اتفاق دارند که آیه مربوط است به داستان غدیر و در حجه الوداع نازل شده است. ابن مغاری، داستان غدیر و خطبه معروف رسول اللهـ صلی الله علیه واله و سلم ـ را چنین نقل می کند:

پیامبر خدا در حج الوداع از مکه بر گشتند تا در غدیر حُجفه در میان مکه و مدینه توقف کردند و امر کردند که سایبان بزرگی ترتیب داده و خس و خاشاک زیر آن پاک کنند، پس مردم را به نماز جماعت دعوت نمود و مادر هوای بسیارگرم به سوی او آمدیم و بعضی از ما به سبب شدت گرما ردای خود را به سر کشیده، و بعضی دور پایشان می انداختند، سپس روی خود را به جانب ما گرداند، پس از ایراد خطبه ی مفصل فرمودند: «من کنت مولاه فهذا علی مولاه و من کنت ولیه فهذا ولیه». الهم وال من والاه و عاد و عاداه قالها ثلاثا…؛ کسی را که من مولای او هستم، علی مولای اوست و کسی که من دوست او باشم این دوست اوست خدایا دوست بدار کسی را که که دوست دارد او باشد و دشمن بدار کسی را که او را دشمن دارد، و سه بار این را تکرار فرمود:

آنگاه پیامبر دست علی بن الی طالب را گرفت و فرمود: آیا من بر مؤمنان از خودشان اولی نیستم ؟ گفتند: آری ای پیامبر خدا! سپس فرمود: هر که را که من به جان اولی هستم علی به جان او اولی است. سپس عمر بن خطاب گفت: به به بر تو؛ آفرین بر تو ای پسر ابوطالب که مولای من و مولای هر مؤمن شدی و خدای متعال این آیه را فرستاد: «الیوم اکملت… 

طبری از زیدبن ارقم نقل می کند که پیامبر اکرم ـ صلی الله علیه واله و سلم ـ  در آخر خطبه فرمودند:

«ای مردم، بگوئید ما بر ولایت علی ابن ابی طالب با روح خود به تو عهد و پیمان دادیم، و از طرف زبان های خود میثاق استوار نمودیم و بادست های خود مصاحفه کردیم که این ولایت را به اولاد خود برسانیم و به آنها ادا کنیم، و به اهل و قوم خود ابلاغ نماییم. در این حال مردم شروع کردند به گفتن: سمعنا و اَطَعنا علی امر الله و رسوله بقلوبنا؛ ما گوش می دهیم و امر خدا و رسول را به جان و دل می پذیریم و اوّل کسانی که دست خود را به عنوان اطاعت و بیعت به علی رساندند، ابی بکر، عمر، عثمان و زبیر بودند و دیگر مهاجران و انصار و سایر مردم تا هنگام نماز ظهر بیعت کردند، نماز ظهر و عصر در یک وقت خوانده شد و این جریان امتداد یافت تا نماز مغرب و عشا و نماز مغرب و عشا ء نیز در یک وقت خواند شد و تا سه روز امر دست دادن و بیعت ادامه داشت.

تفسیر آیه:

پس از نقل شأن نزول آیه، نوبت آن رسیده است که در تک تک جمله های آیه تأمل کنیم و آثار مفسران شیعه و اهل سنت در تفسیر آیه را به دقت بررسی نماییم تا شاید بخشی ازحقایق نهفته در این آیه برای ما کشف شود.

«یا ایها الرسول بلغ ما انزل الیک من ربّک»

این قسمت از آیه حاوی دو نکته مهم است، یکی خطاب حق تعالی به رسولش با لقب ـ یا ایها الرسول ـ و دیگری آن که رسول خدا مأمور ابلاغ پیامی ویژه از جانب خداوند برای مردم شده است.

حال باید ببینیم چرا خدا پیامبرش را با لقب رسول مورد خطاب قرار داده و پیام ویژه که پیامبر ـ صلی الله علیه واله و سلم ـ مأمور ابلاغ آن شده است کدام است؟

در آیه بالا خدای متعال پیامبرش را با لقب رسول مورد مورد خطاب قرار داده است، چنین خطابی از جانب خداوند بیانگر بزرگداشت و عظمت رسولش می باشد؛ زیرا رسالت از نعمت های بزرگ خداوند است که به پیامبرش عطا فرموده است افزون بر این که خداوند با چنین عنوانی خواسته این را اعلام کند که پیامبر مأمور به تبلیغ پیامی است که به او وحی شده و مقتضای رسالتش می باشد.

مفسر عالی علامه طباطبایی نوشته است:

به کار گرفتن این لقب خود اشاره است به علت حکم، یعنی وجوب تبلیغی که به وسیله همین آیه به رسول الله گوشزد شده است، و می فهماند که انجام رسالت از وطایف اصلی پیامبرـ صلی الله علیه واله و سلم ـ است. کسی که زیر بار رسالت رفته البته به لوازم آن که همان تبلیغ و رساندن پیام الهی است قیام می کند.

منظور از پیام ویژه چیزی جز ابلاغ « ولایت امام علی ـ عليه السَّلام ـ » نبوده است؛ زیرا تنها این مسأله است که می تواند در اواخر عمر پیامبرـ صلی الله علیه واله و سلم ـ دارای چنان اهمیّتی باشد که همطراز رسالت پیامبر قرار گیرد و چنین مسأله ای بود که اظهار آن ممکن بود مخالف هایی را بر انگیزد و بیم خطراتی در آن بوده است.

مراد از «مولی»

پس از آنکه روشن شد، «پیام ویژه ای » که قرآن ابلاغ آن را به عهده پیامبر ـ صلی الله علیه واله و سلم ـ  گذاشته است، همان ولایت امام علیـ عليه السَّلام ـ می باشد و حدیث متواتر غدیر نیز به هنگام ابلاغ همین پیام از پیامبر گرامی اسلام ـ صلی الله علیه واله و سلم ـ  صادر شده و در آن حدیث پیامبر به صراحت اعلام کرده که «من کنت مولاه فهذا علیٌ مولاه» نوبت به این بحث می رسد که مراد از «مولی» چیست؟

بعضی از نویسندگان اهل سنت برای تحریف واقعیت ها ـ مولی درکلام پیامبرـ صلی الله علیه واله و سلم ـ را به معنای دوست و یار و یاور ـ تفسیر کرده اند، که این غیر قابل قبول است چون مسأله ی دوستی علی ـ عليه السَّلام ـ  مطلب مخفی و پنهان و پیچیده ای نبود که نیاز به این همه تأکید و بیان داشته باشد و رسول خداـ صلی الله علیه واله و سلم ـ برای بیان آن، قافله عظیم حاجیان را در وسط بیابان خشک و سوزان متوقف سازد و پس از خواندن خطبه ای مفصل و گرفتن اعتراف های پی در پی از مردم، آن را به مردم ابلاغ کند، و از طرفی خدای متعال پیامبرش را تهدید کند که اگر آن را ابلاغ نکنی رسالتت را به پایان نرسانده ای.