بسم الله الرحمن الرحیم

عنوان: بندی از حکمت 289 نهج البلاغه (سکوت یکی از صفات مومنین)

گرد آورنده: فاطمه ضیاالدینی

وَکانَ اَکثَرَ دَهرَه صامِتا فإن قالَ بذّ القائلینَ ونَقَعَ غَلِیلَ السائِلین

بیشتر روزگارش را خاموش بودسخن نمی گفت و اگر هم می گفت بر گویندگان غلبه می کرد،تشنگی دانش پژوهان را با بیان حکیمانه فرو می نشاند.

زبان یکی از اعضای پر مسئولیت انسان است که خداوند برای انسان قرار داده است و بسیار باید رعایت کنیم که از مسیر خطا وگناه باز داشته شویم و این زبان جزء امتیازات مهم خلقت شمرده میشود،زیرا انسان با این زبان و قدرت سخنوری می تواند سعادت را برای انسان تضمین کند،البته این هم شرطی دارد و شرط آن این است که فقط در جاهایی که نیاز است سخن بگوید ودر بقیه اوقات سکوت کند که این سکوت منافع زیادی برای انسان دارد و در سیره ائمه وعلما نیز مشاهده می شود.

خداوند تبارک وتعالی در جای جای قران کریم از نعمت زبان یاد کرده واهمیت آن را بیان کرده است مثلاً درجایی می فرماید:

«اُلَم نَجعَل لَهُ عَینَین ولِسانا شَفَتَین[1]»

در این آیه زبان و دو لب علاوه بر اینکه لوازم دیگر انسان راتشکیل می دهد،ابزار سخن گفتن نیز می باشد و خداوند آن را راه ارتباط انسان ها با یکدیگر قرار داده است.

با توجه به این بند از حکمت نهج البلاغه یکی از صفاتی که برای مومنین سفارش شده سکوت است.از پیامبر(صلی الله علیه واله)وائمه هدی و دیگر بزرگان و دانشمندان درباره ی  فواید سکوت و ثواب آن احادیث فراوانی وارد شده است که اگر جامعه مسلمین به ویژه نوجوانان از پسران و دختران بدان عادت می کردند از بیشتر گناهان به دور می ماندند و محبت و مودت جانشین کینه توزی،حقد،حسادت،انتقام جویی وغیبت می گردید.چه سخنی بالاتر از کلام امیرالمومنین علی(علیه السلام)که می فرماید:

«اَلصُمتُ آیة النَبل وثَمَرَةُ العَقل»

«سکوت نشانگر هوش بالا و علامت بارزی از خردمندی است.»

ویا حدیث دیگری از رسول خدا(صلی الله علیه واله) که می فرماید:

      «عَلَیکَ بِطولِ الصُمتِ فَإِنَهُ مطردة و عونٌ لَکَ علی اَمرِدینِک[2]»

«برتو باد خاموشی بسیار،که موجب طرد شیطان است ویاور توست در دینداری.»

این نشان می دهد که خاموشی،عقل را به کار می اندازد و اندیشه را به تکاپو وا می دارد.حال اگر این فرهنگ در میان مردم ساری و جاری می شد که به جای نازیدن به ثروت وتمکن وهمچنین به خانه ها و وسایل گرانبها وزیبا که هر فرد به آن سرگرم است ،به اندیشه توانا و عقل رشدیافته در پرتو اندوختن ثروت های معنوی افتخار کنند و درک وفهم مبنای شخصیت خود قرار می گرفت،مشاهده می کردیم که زمین ما به صورت آسمان شب در می آید که در هرگوشه ی آن یک ستاره ی تابناک نور افشانی می کند که چشم دل افراد را نوازش گر است وفضایی به وجود می آید که مردم در محیط نورانی دانش وبینش ،راه های بهتری را برای زندگی خود انتخاب کنند که در دنیا دارای آسودگی خیال و فراغت بال می باشند و در آخرت نیز در پرتو ایمان و عمل ،از امت نجات یافته به حساب می آیند و شاهد آن بودیم که فقر،اندوه ودلمردگی جوانان خاتمه می یافت و به جای آن شکوفایی استعدادها و فراگرفتن تخصص ها در همه زمینه ها از جمله در هنر،نمودار می شد و هر فردی از افراد این جامعه در مسیر صحیح گام برمی داشت.

در پایان باید گفت فردی که سکوت می کند هرچند کم حرف می زند ولی گزیده می گوید.وقتی انسان پرگویی کند،خطاهایش زیاد می شود وعلاوه بر خود به دیگران هم ضرر می رساند،به خصوص کسانی که سخنانشان مؤثراست و مورد اقبال هستند ،باید هنگام سخن گفتن نهایت مواظبت را به کار گیرند وبا کمال سنجیدگی سخن گویند.اگرما به خود مراجعه کنیم و انصاف بدهیم،می بینیم که چقدر سخن سنجیده وحساب شده داریم و در این صورت سکوتمان بیش از گفتارمان خواهد بود.

            اللهم صل علی محمد و آل محمد و عجل فرجهم

پی نوشت

 [1] سوره اسراء
[2] میزان الحکمه.

منابع

1-    گروه تدوین متون آموزش ترجمه و مفاهیم نهج البلاغه، درسنامه نهج البلاغه، قم، انتشارات دارالعلم.

2-    سیدمحمدصادق رفیعی، اوج ایمان و شکوه خردمندی، نشر نصایح، 1384.